فناوري هسته‌اي در همان روزهاي ابتدايي تولد، نقش حياتي در غربالگري و تشخيص بيماري‌هاي نادر در نوزادان ايفا مي‌کند. اين مراقبت بي‌صدا، با بهره‌گيري از آب سنگين و دانش بومي، جان هزاران نوزاد را نجات مي‌دهد.
به گزارش پايگاه خبري تحليلي هفت چشمه، ساخت کيت‌هاي تشخيص بيماري در داخل کشور يعني وقتي مردم به آزمايش نياز دارند، منتظر واردات و تجهيزات خارجي نباشند. اين کار باعث مي‌شود تشخيص بيماري‌ها سريع‌تر، ارزان‌تر و مطمئن‌تر انجام شود؛ در شرايطي که تحريم هستيم و واردات بسياري از اقلام بسيار سخت يا غيرممکن است، توليد داخلي اين کيت‌ها با فناوري‌هاي مختلف باعث مي‌شود، چرخه تشخيص و درمان متوقف نشود و نيازهاي فوري کشور پاسخ داده شود. ضمن اين که بحران کرونا نشان داد توليد اين محصولات چقدر مي‌تواند در مديريت چنين بحراني نقش مهي بازي کند.
دانش‌بنيان‌ها و توليد کيت تشخيصي
شرکت‌هاي دانش بنيان ايراني بعد از گذشت ۶ ماه از همه‌گيري بيماري کرونا موفق شدند ظرفيت توليد کيت‌هاي تشخيصي RT-PCR و RNA ويروس را به ۶ ميليون و ۶۱۰ هزار واحد در ماه برسانند و اگر از دانش استفاده نشده و اين توليدات در آن دوران انجام نمي‌شد، قطعا بحران دچار پيچيدگي مي‌شد.تا به حال در کشور، شرکت‌هاي دانش‌بنيان زيادي توانسته‌اند انواع کيت‌هاي تشخيص بيماري را توليد کنند، به‌ويژه در زمينه بيماري‌هايي مانند کرونا، آنفلوآنزا، هپاتيت و عفونت‌هاي باکتريايي. اين کيت‌ها کمک مي‌کنند تشخيص سريع‌تر و دقيق‌تر صورت گيرد و در نتيجه درمان به موقع انجام شود. به‌عنوان مثال کيت‌هاي تيروئيدي (TSH, T3, T4)، کيت‌هاي AFP، CEA و IgE براي تشخيص تيروئيد، سرطان و آلرژي‌ها، کيت نانويي تشخيص سريع بيماري‌هاي عفوني در ۲۰ دقيقه و کيت‌هاي جداسازي سلول هاي سرطاني در خون از جمله نتايج فعاليت دانش‌بنيان‌هاي اين حوزه است.
فناوري هسته‌اي؛ چراغ‌قوه‌اي براي تشخيص دقيق بيماري‌ها
در کشور علاوه بر دانش‌بنيان‌ها، متخصصان از طريق فناوري هسته‌اي نيز کيت‌هاي متنوعي ساخته‌اند. کيت‌هاي تشخيصي هسته‌اي متنوعي براي تشخيص و بررسي بيماري‌ها استفاده مي‌شوند. اين کيت‌ها شامل راديوداروها و مواد نشاندار شده با ايزوتوپ‌هاي راديواکتيو هستند که براي اسکن و تصويربرداري هسته‌اي به کار مي‌روند.کيت راديودارويي در واقع مجموعه‌اي از مواد آماده است که با افزودن يک ماده پرتوزا (راديوايزوتوپ) به آن، به راديودارويي تبديل مي‌شود که مي‌تواند براي تشخيص يا درمان بيماري‌ها استفاده شود. اين کيت‌ها معمولاً در قالب يک ويال (ظرف کوچک شيشه‌اي يا پلاستيکي) عرضه مي‌شوند که حاوي ترکيبات شيميايي غيرفعال (و غيرپرتوزا) هستند.وقتي پزشک يا متخصص پزشکي هسته‌اي بخواهد از اين کيت استفاده کند، راديوايزوتوپ مناسب را به آن اضافه مي‌کند. نکته جالب اينجاست که بسياري از اين کيت‌ها چندمنظوره هستند، يعني بسته به نوع ايزوتوپي که به آن‌ها اضافه مي‌شود، مي‌توانند براي اهداف مختلف مثل تشخيص يا درمان، يا حتي هر دو همزمان (ترانوستيک) استفاده شوند.کيت‌هاي تشخيص سرطان، بيماري‌هاي قلبي، کليوي، عصبي و عفونت از کيت‌هاي هسته‌اي رايج در ايران براي تشخيص بيماري‌ها هستند.به‌عنوان مثال در ايران يک کيت راديودارو توليد شده که به پزشکان کمک مي‌کند تا بيماران مبتلا به سرطان پوست يا سينه را بهتر تشخيص دهند. اين کيت با ارائه تصاوير واضح و دقيق از شبکه لنفاوي بدن، اطلاعات مهمي درباره مسير گسترش سرطان در اختيار پزشک قرار مي‌دهد تا درمان دقيق‌تر و مؤثرتري برنامه‌ريزي شود. به‌عبارت ساده‌تر، اين فناوري مثل يک چراغ قوه است که مسيرهاي پنهان بيماري را روشن مي‌کند و باعث مي‌شود پزشک بتواند با ديد بازتري تصميم بگيرد.
انقلاب در غربالگري زودهنگام بيماري‌هاي نوزادان
همچنين کيت‌هاي غربالگري نوزادان با کمک دانشمندان صنعت هسته‌اي از فرآوري آب سنگين توليد شده است و قابليت تشخيص زودهنگام بيش از ۵۰ نوع بيماري را در نوزادان دارد.در کيت غربالگري نوزادان، از آب سنگين براي رديابي مسيرهاي متابوليکي در بدن استفاده مي‌شود.رئيس سازمان انرژي اتمي محمد اسلامي در اين‌باره مي‌گويد: «اين کيت‌ها يکي از محصولات تحريمي محسوب مي‌شود که با کمک دانشمندان صنعت هسته‌اي از فرآوري آب سنگين توليد شده است.»از طرح توليد کيت غربالگري بيماري‌هاي متابوليک نوزادان در اراک در ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۱ افتتاح و رونمايي شد. کيت‌هاي غربالگري بيماري‌هاي متابوليک نوزادان براي نخستين بار در خاورميانه با فرآوري آب سنگين و جلوگيري از خام‌فروشي اين ماده حساس با تلاش دانشمندان صنعت هسته‌اي بيش از 120 ايزوتوپ تشخيصي در مرحله تحقيق و توسعه بومي شده است.
با اين فناوري با يک قطره خون مي‌توان بيماري‌هاي متابوليک کمياب را به سرعت تشخيص داد و آزمايش به اين شکل انجام مي‌شود که نمونه خون از پاشنه پاي نوزاد ۳ تا ۷ روزه گرفته شده و بر روي کاغذ فيلتر مخصوص خشک مي‌شود. نمونه‌هاي خون خشک‌شده با استفاده از دستگاه‌هاي «طيف‌سنجي جرمي دوگانه» آناليز مي‌شوند.
منبع:فارس